Ipinakikita lamang ng sikretong pagtapon — na kalauna’y naibunyag sa publiko — ng nakalalasong kemikal sa Subic Bay, Zambales ang panganib sa Pilipinas ng presensiya ng armadong puwersa ng Amerika sa ilalim ng US-PH Visiting Forces Agreement.

Ito ang sinabi ng mga militanteng grupo na nagpiket sa harap ng embahada ng US noong Nobyembre 14. Ang giit ng Bagong Alyansang Makabayan (Bayan), hindi lamang ang pribadong contractor ng US Navy ang dapat managot sa naibunyag na pagtapon ng toxic waste sa Subic, kundi ang mismong armadong puwersa ng US.

“Binibigyang diin ng mga ulat ng mga toxic waste sa Subic mula sa mga warship ng US ang panganib ng pangmatagalang presensiya ng tropa at barkong Kano sa Pilipinas,” sabi ni Renato Reyes Jr., pangkalahatang kalihim ng Bayan.

Sinabi rin ni Reyes na inaasahang dadami ang ganitong mga insidente sa hinaharap, lalo pa’t plano ng administrasyon ni Barack Obama na paramihin pa ang tropang Kano sa Asya-Pasipiko, laluna sa Pilipinas.

“Hindi lang ang private military contractor na Glenn Marine Defense ang dapat managot. Pangunahing dapat managot ang gobyernong US dahil dala ng mga warship nito ang mga (toxic) waste,” sabi pa niya.

Sinang-ayunan ito ng grupo ng progresibong mga siyentista, na nagsabing pinakikita ng insidente ang panganib ng madalas na pagbisita ng mga barkong pandigma ng US sa Pilipinas.

“Ang Subic Bay, at ang buong bansa, ay isa na ngayong birtuwal na base militar kung saan maaaring dumaong ang tropang US para magtapon ng kanilang dumi at para na rin magpahinga ang kanilang mga sundalo,” ayon kay Dr. Giovanni Tapang, tagapangulo ng AGHAM-Advocates of Science and Technology for the People at ikalawang pangulo ng Kalikasan.

Sinabi pa ni Tapang na ang itinapon ng Glenn Defense ay masyadong mapanganib at maaaring maging sanhi ng kamatayan, ayon na rin sa pagsusuri ng Subic Bay Metropolitan Authority (SBMA).

Hinamon pa ni Tapang ang mga opisyal ng US Navy, Malakanyang, SBMA at Glenn Defense — na pawang nagsabing di raw nakalalason ang kemikal na itinapon — na “lumangoy sa Subic Bay” kung patuloy nilang igigiit na hindi mapanganib at nakalalason ang duming kanilang itinapon.

Matatandaang inakusahan ng SBMA ang Glenn Defense ng pagtatapon ng tone-toneladang kemikal sa Subic Bay. Pero sinabi rin ng ahensiyang ito na “hindi nakalalason” ang tone-toneladang mga kemikal. Sinabi ni Tapang na nakita sa mismong pagsusuri ng SBMA na 700 beses na lampas sa istandard ng Department of Environment and Natural Resources (DENR) ang antas ng pagka-nakalalason ng tubig sa Subic na nasuri.

Itinanggi ng SBMA na may kinalaman ang VFA o ang militar ng US sa pagtapon ng naturang nakalalasong mga kemikal sa Subic.

Pero sinabi naman ng Bayan na pinatutunayan ng insidente na seryosong labag sa interes ng mga Pilipino ang VFA. Nakatadhana sa naturang kasunduan na di-maaaring inspeksiyunin ng gobyerno ang mga barkong pandigma ng US na dumadaong sa Pilipinas — kahit pa may armas nukleyar o nakalalasong mga kemikal ang naturang mga pasilidad.

“Ang ugat ng mapanganib na mga duming ito ay ang ehersisyong militar ng US na patuloy na isinasagawa sa bansa at ang walang tigil na pagbisita ng sasakyang pandigma ng US sa ating dalampasigan. Hindi lamang ito paglabag sa ating pambansang soberanya kundi direktang banta sa kaligtasan ng ating kalikasan,” sabi naman ni Tapang.

Binatikos din ni Reyes ang Malakanyang na agad na nagsabing di maaaring ibasura ng gobyernong Pilipino ang VFA, kahit na lantarang labag ito sa soberanya ng bansa.

“Kailangan lang ng written notice mula sa isang party patungo sa isa, at, pagkatapos ng 180 araw, ikokonsiderang terminated na ang kasunduan (sang-ayon sa Artikulo 9 ng VFA),” sabi ni Reyes.

Sinabi pa ng Bayan na maaalalang kahit noong may tuwirang base militar pa ang US sa Subic at Clark, Pampanga, madalas nang nagtatapon ng nakalalasong mga kemikal at basura ang tropang Kano sa bansa — at di sila napapanagot ng gobyerno ng Pilipinas.

“Kahit na walang pormal na baseng US, nagpapatuloy ang katulad na kriminal na pagkawasak ng kalikasan sa ilalim ng VFA,” sabi pa ni Reyes.