Hindi totoong handa ang gobyerno ng Pilipinas sa banta ng Ebola virus kung mapunta ang nakamamatay na sakit dito sa bansa, ayon sa mga kawaning pangkalusugan, na nagprotesta sa harap ng tanggapan ng Department of Health (DOH).

Taliwas ito sa sinasabi ni DOH Sec. Enrique Ona na handa umano ang pamahalaan para sa Ebola. Nakahanda na raw ang mga pasilidad partikular sa Research Institute for Tropical Medicine, San Lazaro Hospital, at Lung Center of the Philippines.

Itinuturing na nakakaalarmang epidemiko ang Ebola virus sa buong mundo na kumitil na sa buhay ng libu-libong mamamayan sa Africa ngayong taon.

Hindi totoong handa

Ayon sa Alliance of Health Workers (AHW), hindi magawang tugunan ng gobyerno ang mga sakit na pumapatay sa Pilipino araw-araw gaya ng tuberculosis (TB) at tigdas (na pawang may mga lunas), kaya walang kasiguraduhan ang gobyerno na matutugunan nito ang sakit na Ebola.

Ayon sa datos mismo ng DOH, nasa 63 katao ang namamatay araw-araw dahil sa sakit na TB. Nasa 97 porsiyento naman ng 16,743 naitalang kaso ng tigdas ang namatay mula Enero 1 hanggang Agosto 9, 2014 ng DOH.

“Taun-taon, libu-libong bata ang namamatay sa pagtatae at pulmonya bago umabot sa edad na limang taon sa Pilipinas. Hindi pa rin nasasagot ng gobyerno na pito sa bawat sampung Pilipinong namamatay ang hindi man lang nakakakita ng doktor. Ano ang kahandaan ng gobyerno sa Ebola?” ayon kay Sean Velchez, presidente ng National Orthopedic Health Workers Union-AHW.

Dagdag pa ni Velchez, ang Amerika na isang makapangyarihang bansa at may mas abanteng teknolohiya sa medisina para sa Ebola ay may isang ang kumpirmadong namatay. Kabilang din ang dalawa pang nurse na napaulat na nahawa.

Naaalarma din ang nasabing grupo sa sinabi ng DOH sa Senado at sa mga mamamayan na handa ang mga ospital pero sa aktuwal na walang nakahandang pasilidad para sa mga pasyente ng Ebola maliban sa container vans.

Wala rin umanong trainings na isinasagawa pa ang DOH at walang sapat na protective equipments para sa mga health workers, sabi ni Jossel Ebesate, pangulo ng AHW, sa Pinoy Weekly.

“’Yung BSL (biosafety level) na kailangan para sa Ebola ay nasa level 4. Nasa level 2 pa lang ang Pilipinas sa kasalukuyan. Ganitong pagtingin pa lamang paano ang gagawin sa mga pasyenteng may Ebola,” ayon kay Ebesate.

Overworked, Underpaid

Sa kabila ng banta ng Ebola, nanatili pa rin kalagayan ng mga kawaning pangkalusugan sa mga pampublikong ospital.

“Nanatiling overworked at underpaid ang mga nurse at kawani sa mga pampublikong ospital natin. Mapanganib din (ito) para sa health workers dahil mismong mga gamit sa ospital ay wala para maproteksiyunan sila. May health workers nga na sila ang bumibili ng sarili nilang protective gears sa pang-araw-araw,” ani Robert Mendoza, pangkalahatang kalihim ng AHW.

Sa kasalukuyan, tumatanggap ang isang health worker ng salary grade 1 o P9,000 kada buwan. Tumatanggap naman ang nurse 1 ng salary grade 11 na P18,600 kada buwan.

“Ang mga sahod namin ay maaaring mas mataas kumpara sa ibang pribadong ospital tulad ng sinasabi ni Usec. Ted Herbosa. Pero hindi pa rin ito sapat para sa gastusin ng aming pamilya kada buwan. Kinakailangan pa naming mag-loan kung saan-saan. Sadyang mababa ang natatanggap namin sa cost of living na P32,000 kada buwan (base sa datos ng Ibon Foundation) para sa isang pamilya na may anim na miyembro. Kailangan naming P25,000 kada buwan para sa nurse 1 pagpasok nito,” ayon kay Ebesate.

Mas mababa naman ang natatanggap ng community nurses na nasa P5,000 kada buwan at pawang mga kontraktuwal, ayon kay Emy Ilag, mula sa Nars ng Bayan.

Maglaan ng sapat na pondo

Para sa mga kawaning pangkalusugan, dapat maglaan ang gobyerno ng sapat na pondo para sa sektor ng kalusugan.

Pero imbes na seryosong pondohan ang pampublikong mga ospital, isinasailalim ito sa pagsasapribado sa ilalim ng programang Public-Private Partnerships (PPP) ng adminstrasyong Aquino, ayon sa AHW.

“Imbes na dagdagan ang badyet para sa mga ospital, tulad ng Philippine Orthopedic Center (POC) na nangangailangan ng P5.6 Bilyon para sa modernisasyon ng ospital, isinailalim ito ng DOH sa PPP kasama ang Megawide World Citi Consortium,” ayon kay Velchez.

Tumatanggap ang POC ng 6,000 hanggang 7,000 pasyente kada taon. Nasa 80 hanggang 90 porsiyento nito ang mula sa pinakamahihirap na pamilya.

Paliwanag ni Velchez, kahit sa pampublikong mga ospital ay halos di na rin abot-kamay sa mahihirap. Marami sa mahihirap na may-sakit, hindi na nagpapagamot at nabibilang sa mga namamatay na di man lang nakakapagpatingin sa doktor.

Nasa 72 pampublikong ospital pa sa bansa ang nakatakdang isailalim sa PPP ng administrasyong Aquino.

Kabilang sa iba pang sasailalim sa pribatisasyon o “korporatisasyon” ang Jose R. Reyes Memorial Medical Center, Cagayan Valley Medical Center, Baguio General Hospital and Medical Center, Bicol Medical Center, Quirino Memorial Medical Center, Amang Rodriguez Medical Center, at San Lazaro Hospital.

Kasama pa rito ang Eastern Visayas Regional Medical Center, Western Visayas Medical Center, Northern Mindanao Medical Center, Southern Philippines Medical Center, Zamboanga City Medical Center, Cotobato Regional and Medical Center, Caraga Regional Hospital, Davao Regional Hospital, at iba pa.

PPP ang programa ng administrasyong Aquino para hikayatin ang mga negosyante at malalaking korporasyon na pasukin ang dating pampublikong mga ospital at pasilidad para diumano sa pagmomodernisa sa mag kagamitan nito.

Pero binabatikos ito ng maraming kritiko at grupo, na nagsasabing pagnenegosyo at hindi serbisyo publiko ang pakay ng pribadong sektor kaya lalong nahihirapan ang mahihirap na magpagamit sa nasabing mga ospital.

“Kailangang baguhin ang sistemang nagpapabaya sa ating departamento. Pabaya at sinungaling ang DOH. Kailangang may managot sa sistematikong pagpapabaya sa mga mamamayan. Dapat patalsikin na sa puwesto si Sec. Ona,” ayon kay Velchez.