didn’t you raise your voice for others?
you are a poet and a bard
You’re a man, isn’t that enough to die?
– Seven Reasons Why I Should Die, Hashem Shaabani

*           *           *

Sa isang guerrilla session ng mga residente ng International Writing Program sa University of Iowa last year, nagkaroon ako ng pagkakataong ipaliwanag sa mga kasama kong residente (tinatawag kaming ‘United Nation of Writers’) ang kalagayan ng panitikan at mga panitikero sa ating bansa.

Kinopya ko ang isa sa mga slide ko sa ppt file na karaniwan kong ginagamit kapag naiimbitahang mag-poetry workshop. Sa slide na ito nakalagay ang higanteng pictures nina Axel Pinpin at Ericson Acosta, parehong nakataas ang kamao.

*           *           *

“The politician wants men to know how to die courageously;
the poet wants men to live courageously.”
– Salvatore Quasimodo, Nobel lecture, 1959

*           *           *

Ipinakilala ko sa mga kasama kong residente kung ano ang ginawa nina Axel at Ericson. Sabi ko sa kanila, parehong makata ang dalawa. Pareho rin silang naging political prisoners—si Axel ay kasama sa Tagaytay 5 at si Ericson ay ikinulong sa Samar. Sabi ko, buti na lang at malaya na ang dalawa dahil walang matibay na ebidensiya ang militar na ikulong sila.

Isang linggo pagkatapos ng session na ‘yun, nabalitaan kong kasama si Ericson, at ang maybahay niyang si Kerima, sa mga hinuli ng pulis sa Hacienda Luisita.

*           *           *

Tanong ng isang afam na matabil, bakit nakulong ang dalawa. May prejudice siya na nakulong ang dalawa hindi dahil mga makata sila, pero dahil sa kanilang involvement sa aktibismo. Tinanong niya ito as if magkahiwalay ang politika ng tula at makata.

*           *           *

“Poetry is what in a poem makes you laugh, cry, prickle, be silent, makes your toe nails twinkle, makes you want to do this or that or nothing, makes you know that you are alone in the unknown world, that your bliss and suffering is forever shared and forever all your own.”
– Dylan Thomas

*           *           *

Agree ako kay Dylan Thomas na siyang nagsulat ng sikat na villanelle na Do not go gentle into that good night (na naging inspirasyon ng kantang Rage ng bandang The Jerks). Sabi nga ni Rogelio Ordoñez sa tula niyang May Tula:

“may tula rin sa nagdurugong puso
o sa himutok at tagulaylay
ng pangungulilang sinlamig ng yelo
ng mga nilikhang nabigo-nabaliw
sa di-masukat na pagmamahal”

Pero para kay Ka Roger, higit na matulain ang tulang “epiko ng pakikibaka / ng sambayanang masa”.

*           *           *

Habang nasa Iowa kami, nakarating din sa amin ang balita ng pag-kidnap kay Samar Saleh, isang batang aktibistang makata at journalist sa Aleppo, Syria.

Ang grupong Islamic State of Iraq and the Levant pala ang nag-kindap at nagkulong kay Samar. Ang dahilan: ikinakampanya niya ang isang civil state at pagkakapantay-pantay para sa lahat ng mamamayan ng Syria.

*           *           *

Ilang linggo makaraan ang balita, tinanong ko kay Christopher Merrill kung ano ang nangyari sa kaso ni Saleh. News blackout daw. Nakiusap daw ang tatay ni Samar na sarilinin na lang nila ang pakikipag-nego sa mga kumidnap sa kanya.

Kanina ko lang nalaman na nauna na palang inaresto ang kapatid ni Samar na si Maisa, sa Damascus. Isang aktibista rin ang kapatid ni Samar. Pareho silang naging bahagi ng ilang effort ng mga aktibista sa Syria mula pa noong magsimula ang uprising noong March 2011.

*           *           *

“Sa aking piita’y hindi pumupurol ang lumang panulat,
bawa’t isang titik, may tunog ng punlo at talim ng tabak.”
– Bartolina, Amado V. Hernandez

*           *           *

Noong isang linggo, ibinalita ng Poetry Foundation ang pagbitay sa makata at aktibistang Iranian na si Hashem Shaabani.

Isang blogger si Hashem na nanawagan para sa freedom of expression sa kanyang bansa. Habang nasa kulungan, isinulat niya (akin ang salin), “Sinubukan kong ipagtanggol ang lehitimong karapatan na dapat mayroon ang bawat tao sa mundong ito—ito ang karapatang mabuhay nang malaya na may ganap na karapatang sibil.”

*           *           *

May isang makatang nagbuwis na rin ng buhay para sa bayan. Ang kanyang nom de guerre ay Popoy. Kilala natin siya sa pangalang Emmanuel Lacaba.

*           *           *

 Ang libong nasadlak sa mga piitan
ang laksang inusig at pinarusahan
na kawangis ko ring pinapagkasala’y walang kasalanan,
kahit walang sakdal
ni hatol ng aling may puring hukuman,
ang hindi mabilang
na pinaglupitan
sa bukid at nayon, sa lunsod at bayan,
ang lahat ng dampa, kubo, barung-barong na nilapastangan,
at ipinalamon sa apoy, pati na ng naninirahan,
ang mga nalibing nang walang pangalan
ni kurus man lamang,
di makalilimot ni malilimutan,
at ang tinig nila’y abot sa pandinig ng kinabukasan.
– Panata sa Kalayaan, Amado V. Hernandez