Sa tatlong kinanta ng mang-aawit na si Noel Cabangon sa inagurasyon ni Pres. Noynoy Aquino – “Tungo sa Pagbabago, Para sa Pagbabago,” “Ako’y Isang Mabuting Pilipino,” at “Kanlungan” – ang naunang dalawa ang may malinaw na komentaryo sa lipunan at naghahayag ng pagmamahal sa bayan. Pero ano’ng klaseng komentaryo sa lipunan? Ano’ng klaseng pagmamahal sa bayan? Magandang suriin.

Nagsimula ang “Tungo…” sa panawagang tingnan ang mga suliranin ng lipunan, na maririnig sa mga aktibista pero kahit sa mayayaman at makapangyarihan: “Kay daming batang lansangan / Bahay na nagsisiksikan…” Tumungo ito sa mga panawagan kung saan ang una lang ang kongkreto: “Iwaksi ang katiwalian / Tuloy pa rin ang laban / Tayo’y kumilos na.” Sumunod ang isang prinsipyo:

Ang pagbabagong nais mo sa ’ting bayan
Sa sarili ay dapat nang simulan
Dapat ipakita na kaya nating mabuhay
Nang marangal, matapat, mapagmahal at mahusay

May rap sa kanta, na naglalaman ng mga pangarap para sa bayan. Sinasabi ng mga progresibo ang mga pangarap na ito, pero pakitang-tao ring sinasabi ng mga uring naghahari sa ekonomiya at pulitika ng bansa. Maliban pala sa isa: “Utang ng bayan na baya’y di nakinabang / Dapat nang putulin at huwag nang bayaran” – bagay na hindi sinunod ng nanay ni Noynoy dahil may palabra de honor daw tayo.

“Ligtas” o “safe” ang tuligsa sa lipunan at pangarap para sa bayan ng kanta – pwede sa Kaliwa, pwede rin sa Kanan. Pero kung makikilala ang puno sa bunga nito, makikilala ang pulitika sa aksyong itinataguyod nito. Nariyan ang suliranin sa dalawang kanta ni Cabangon – sa itinutulak na maging hakbangin ng mga Pilipino. Lalo itong makikita sa “Ako’y Isang Mabuting Pilipino” na mas kongkreto ang laman.

Madiin ang “Ako’y Isang…” sa pang-araw-araw na mga hakbangin (pagtawid sa tama, pagsakay sa tama) at mabubuting gawi (hindi pagdodroga, hindi pagbebenta ng boto) ng “mabuting Pilipino.” May isang talatang laan sa pulitiko (hindi tumatanggap ng pabor o lagay, tapat na naglilingkod, hindi nagnanakaw sa kabang-bayan) at isa pa sa mga pangkalahatan (karapatan, paggalang, dangal).

Ako’y isang mabuting Pilipino
Minamahal ko ang bayan ko
Tinutupad ko ang aking mga tungkulin
Sinusunod ko ang kanyang mga alituntunin

Inuugat ng mga kanta ang mga suliranin ng lipunan, at ang mga solusyon dito, sa indibidwal. Mataas na kung sa kagawian o kultura. Hindi inuugnay o inuugat ang mga ito sa mga istrukturang pang-ekonomiya at pampulitika, sa pagdomina ng imperyalismong US at ng mga naghaharing uri. Nasa pagbabago ng indibidwal, kagawian o kultura ang “pagbabago” at pagiging “mabuting Pilipino.”

Totoo: kapos ang pagsisikap na baguhin ang mga istrukturang panlipunan kung hindi babaguhin ang indibidwal, kagawian o kultura. Pero kung hindi hahantong sa nauna, kapos din ang ikalawa – magpapanatili sa mapagsamantalang kaayusan at magbibigay lang dito ng makataong itsura. Sa pagturing ng mga awit na pulitikal ang pang-araw-araw na mga hakbangin at tindig, inilalayo sa pagsangkot sa pulitika ang tagapakinig.

Ang nakakasuya, pagmamahal daw sa bayan ang mga sentimyentong ito. Paalala ng Marxistang kritikong pangkulturang si E. San Juan, Jr., tugma sa ganyan ang laman ng iskolarsyip ng mga konserbatibong dayuhan tungkol sa bansa: “Ginawa ng US ang lahat ng makakaya pero…” Pero nananatili ang bulok na indibidwalidad, kagawian at kultura. Ang mga Pinoy na naman ang may pananagutan at ligtas na naman sila.

Kung tutuusin, kung palalalimin sa mga istrukturang pang-ekonomiya’t pampulitika ang mga suliranin ng bansa, kung kikilalaning kailangang baguhin ang mga ito ng “mabuting Pilipino” para magkaroon ng “pagbabago,” mangangahulugan ang pagiging “marangal, matapat, mapagmahal at mahusay,” hindi ng pagsunod sa mga alituntunin ng bulok na lipunang ito, kundi ng paglabag, pagsuway at pag-aaklas.

Hindi ng pagpapahulma sa namamayaning mga alituntunin at tradisyon, kundi ng pagsusulong sa rebolusyon.

10 Hulyo 2010

[Simula ngayon, aabot na sa 600 salita ang Kapirasong Kritika.]