Alam ko. Huli na ang lahat para itanong kung sino ang binoto mo para Senador. Naiproklama na ang 12 nanalo at hindi kasama sa mga ito ang dalawang pangunahing personahe ng progresibong kilusan – sina Liza Maza at Satur Ocampo.

Inasahan mo ba ang kanilang pagkapanalo? Nalulungkot ka ba sa nangyari? Kung nangampanya ka para sa kanilang dalawa, nanghihinayang ka ba sa lahat ng pinaghirapan mo?

Kung naaalala mo pa ang unang pagsabak sa pulitika nina Maza at Ocampo bilang party-list representatives noong 2001, mapapabilib ka sa puwersang ipinakita ng grupo nilang Bayan Muna (BM). Sa una nitong pagsabak sa party-list election, nanguna ito sa 162 grupong tumakbo. Batay sa ulat ng Commission on Elections (COMELEC), nakakuha ito ng 1,708,253 boto o 11.30 porsiyento ng kabuuang boto para sa party-list. Sobra-sobra ang boto ng BM sa anim na porsiyentong kailangan para makuha ang maksimum na tatlong upuan sa House of Representatives (HOR).

Sa sumunod na party-list election noong 2004, nagdesisyon ang mga progresibong grupong subuking makaupo sa HOR ang iba pang sektor bukod sa BM – kababaihan (Gabriela Women’s Party o GWP), manggagawa’t magsasaka (AnakPawis o AP), kabataan (Anak ng Bayan), migrante (Migrante Sectoral Party) at ang mga Muslim (Suara Bangsamoro).

Sa kabila ng kabiguan ng Anak ng Bayan, Suara Bangsamoro at Migrante na makakuha ng minimum na dalawang porsiyento ng kabuuang boto sa party-list para makakuha ng kahit isang upuan lang noong 2004, ang pinagsamang boto ng anim na progresibong party-list group ay umabot ng 2,694,356 (o 57.72 porsiyentong pagtaas kumpara sa 2001). At kahit na sabihing medyo bumaba ang boto ng BM sa 1.2 milyon noong 2004, napanatili pa rin nito ang pangunguna sa 66 na party-list group na tumakbo noon.

Pero ang nakakabilib sa masa ay nakakabahala para sa iba. Mula nang manungkulan bilang Pangulo si Gloria Macapagal-Arroyo noong 2001, naging biktima ng paglabag sa karapatang pantao ang maraming miyembro ng BM at iba pang progresibong party-list groups.

Ayon sa datos ng Karapatan, may 142 miyembro ng BM na pinatay at 12 naman ang dinukot mula Enero 21, 2001 hanggang Marso 31, 2010. Sa kaso naman ng AP, 49 ang naitalang pinatay at pito ang dinukot. Samantala, dalawang miyembro ng GWP at Kabataan Partylist ang pinatay noong panahong iyon. Sa hanay ng Suara Bangsamoro, dalawa ang pinatay at dalawa rin ang dinukot. Bagama’t walang pinatay sa hanay ng Anak ng Bayan, isa naman sa miyembro nito ay nawawala pa rin hanggang sa kasalukuyan.

Sa gitna ng intimidasyon, pinili ng mga progresibong party-list group na ipagpatuloy ang pagtakbo noong 2007 at nitong nakaraang eleksiyon. Kahit na maraming pinatay sa hanay nila, nakaya pa rin nilang makakuha ng mga upuan sa HOR. Pero kapansin-pansin noong 2007 ang pagbaba sa kabuuang boto para sa kanila nang 14.1 porsiyento.

Kung susuriin ang estadistika nitong nakaraang eleksiyon, medyo nakabawi ang mga progresibong party-list group na nagtatag ng koalisyong Makabayang Koalisyon ng Mamamayan (Makabayan) bago ang aktuwal na kampanya. Batay sa partial at hindi-opisyal na bilang ng GMA 7, umabot nang 2,879,800 boto ang nakuha ng anim na miyembrong organisasyon ng Makabayan. Maliban sa Katribu, ang lima sa kanila ay tinatayang makakakuha ng upuan sa HOR. (Tingnan ang Talahanayan)

Sa unang pagkakataon, sinubukan ng BM na lumahok sa senatorial election sa pamamagitan ng pagpapatakbo kay Ocampo. Si Maza naman ay tumakbo bilang independent. Kontra sa paniniwalang naging miyembro sila ng Nacionalista Party (NP), kailangang linawing guest candidates lang sila ng nasabing partido.

Dahil sa limitadong pondo, hindi nila nakuha ang sapat na boto para mapabilang sa 12 nagwagi. Sina Maza at Ocampo ay nasa ika-25 at ika-26 na puwesto. Ang kanilang botong halos apat na milyon lang (batay sa partial at hindi-opisyal na bilang ng GMA 7) ay hindi sapat para maabot ang boto ng mga nagwagi na umabot nang mahigit siyam na milyong boto. Ang nangunang si Sen. Ramon Revilla, Jr., halimbawa, ay nakakuha ng 17.8 milyong boto! Sa aking palagay, walang masyadong naitulong ang pagiging guest candidates ng NP dahil hindi rin nakapagbigay ng sapat na boto ang huli para kina Maza at Ocampo.

Lumalabas sa mga datos na kakaiba ang sitwasyon nina Maza at Ocampo kumpara sa ibang kandidato ng mga nangungunang partido. Ang bulto ng kanilang boto (na halos tatlong milyon) ay mula sa mga organisadong progresibong grupo. Batay sa naging karanasan mula 2001, sapat ang mga boto para makakuha ng mga upuan sa HOR, pero malayo pa ang kailangang habulin para sa isang pambansang labanan.

Nakapanghihinayang man para sa maraming aktibista ang hindi nila pagkakahalal sa Senado, hindi pa rin sayang ang pinagpaguran dahil maraming makukuhang aral mula sa mga hirap na pinagdaanan.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa www.dannyarao.com.